Dilimize blok zinciri olarak geçen Blockchain teknolojisinin ilk adımları, kriptografi alanında uzman Stuart Haber ve Scott Stornetta tarafından 1990’lı yılların başında atılmıştır. 1970’de ortaya çıkan “hash ağacı” konseptini temel alan bu iki uzman, üzerinde çalıştığı bu kavramları tam olarak kavramsallaştıramamış olsa da; şuanda bahsetmekte olduğumuz blok zinciri tanımına doğru önemli bir adım atmayı başarmıştır.
Blockchain Teknolojisine Neden İhtiyaç Duyuluyor?
İşlemler, sözleşmeler ve bunların gerçekleştirilmesi sırasındaki tüm kayıtlar; ekonomik, hukuki ve politik sistemlerimizde belirleyici bir yapıdadır. Özetle varlıkları korunur ve organizasyonel sınırlar belirlenir. Ayrıca uluslar; kuruluşlar, topluluklar ve bireyler arasındaki etkileşimi yönetir, yönetsel ve sosyal eyleme rehberlik eder. Fakat bunları yönetmek için oluşturulan bürokrasiler, ekonominin dijital dönüşümüne ayak uyduramaz haline gelmiştir. Dijitalleşmeye çalışan bir dünyada, idari kontrolü düzenleme ve sürdürme şeklimiz değişmelidir.
Blockchain Bize Neyi Vaat Ediyor?
Blockchain teknolojisi, bu sorunu tamamen ortadan kaldırmayı vaat ediyor. Bitcoin ve diğer sanal para birimlerinin kalbindeki teknoloji olan blockchain; işlem yapan iki taraf arasındaki ilişkiyi; verimli, doğrulanabilir ve kalıcı bir şekilde kaydedebilen açık, dağıtılmış bir defterdir. Defterin kendisi de bu işlemleri otomatik olarak gerçekleştirecek şekilde programlanabilir.
Blockchain Nasıl Çalışır?
Blockchain teknolojisinin altında yatan 5 temel ilke vardır. Bu ilkeler birbirleri ile bağlantılıdır.
-
Dağıtılmış Veritabanı
Bir blok zincirindeki her bir tarafın, tüm veritabanına ve tüm geçmişine erişimi vardır. Verileri veya bilgileri tek bir taraf kontrol etmez. Her bir taraf, işlem ortaklarının kayıtlarını aracı olmadan direkt olarak doğrulayabilir.
-
Eşler Arası İletişim/İletim
İletişim, merkezi bir düğüm yerine direkt olarak eşler arasında gerçekleşir. Her bir düğüm, bilgileri depolar ve diğer tüm düğümlere aktarır.
-
Şeffaflık
Her işlem ve ilgili değeri, sisteme erişimi olan herkes tarafından görülebilir. Bir blok zincirindeki her düğüm veya kullanıcı; onu tanımlayan, benzersiz, +30 karakterli alfasayısal adrese sahiptir. Kullanıcılar anonim kalmayı veya başkalarına kimliklerini kanıtlamayı seçebilirler. İşlemler, blockchain adresleri arasında gerçekleşir.
-
Kayıtların Geri Çevrilemezliği
Bir işlem veritabanına girildikten ve hesaplar güncellendikten sonra kayıtların değiştirilmesi mümkün değildir. Veritabanındaki kaydın sürekli olarak kalıcı olmasını, kronolojik olarak sıralanmasını ve ağdaki diğer herkes tarafından kullanılabilir olmasını sağlamak için çeşitli hesaplama algoritmaları kullanılır.
-
Hesaplamalı Mantık
Defterin dijital yapısı, blok zinciri işlemlerinin hesaplama mantığına bağlanabileceği ve özünde programlanabileceği anlamına gelir. Böylece kullanıcılar, düğümler arasındaki işlemleri otomatik olarak tetikleyen algoritmalar ve kurallar oluşturabilir.
Blockchain Teknolojisinin Potansiyeli
Blockchain ile sözleşmelerin dijital koda gömülü olduğu, silinme, kurcalanma ve revizyondan korundukları şeffaf, paylaşılan veritabanlarında depolandığı bir dünya hayal edebiliriz. Bu dünyada her anlaşma, her süreç, her görev ve her ödemenin tanımlanabilen, doğrulanabilen, saklanabilen ve paylaşılabilen bir dijital kaydı ve imzası olacaktır. Avukatlar, komisyoncular ve bankacılar gibi aracılar artık gerekli olmayabilir. Bu, blockchain’in muazzam potansiyelidir.
Blockchain’in Kullanılabileceği Bazı Uygulamalar
Akıllı Cihazlar
Akıllı cihazlar; internete bağlanabilen, size eskisinden daha fazla bilgi ve kontrol sağlayan cihazlardır. Örneğin; akıllı cihaza bağlı bir kod, çevrimiçi olabilir, çerezleriniz hazır hale geldiğinde ya da çamaşırlarınız durduğunda sizi uyarabilir. Bu uyarılar neticesinde enerji verimliliğini en üst seviyede tutabilir, paradan tasarruf etmenizi sağlayabilirsiniz. Cihazları blok zincirinde şifrelemek, sahipliğinizi önemli ölçüde korur ve devredilebilirliği sağlar.
Akıllı Sözleşmeler
Akıllı sözleşmeler, kendi kendini yürütme olanağı sağlayan, IFTTT koduyla gömülü bir dijital işlemdir. Gerçek dünyada bir aracı, tüm tarafların şartlara harfiyen uymasını sağlar. Blok zinciri ise yalnızca üçüncü taraflara olan ihtiyaçtan feragat etmekle kalmaz, aynı zamanda tüm defter katılımcılarının sözleşme ayrıntılarını bilmesini ve koşullar karşılandığında sözleşme şartlarının otomatik olarak uygulanmasını sağlar.
Diğerlerinin yanı sıra finansal türevler, sigorta primleri, mülkiyet kanunu ve kitle fonlama anlaşmaları gibi her tür durum için akıllı sözleşmeler kullanılabilir.
Blockchain Sağlık Hizmetleri
Kişisel sağlık kayıtları, yalnızca belirli kişilere erişim sağlayacak özel bir anahtarla blok zincirinde kodlanabilir ve saklanabilir. Araştırmanın HIPAA yasaları aracılığıyla (güvenli ve gizli bir şekilde) yürütülmesini sağlamak için aynı strateji kullanılabilir. Örneğin ameliyat faturaları bir blok zincirinde saklanabilir ve teslimat kanıtı niteliğiyle otomatik olarak sigorta sağlayıcılarına iletilebilir. Defter de ilaçların denetlenmesi, düzenlemelere uygunluk, test sonuçları ve sağlık bakım malzemelerinin yönetilmesi gibi genel sağlık yönetimi için kullanılabilir.
